مرمت خانه تاریخی صفا | اثری از گروه “خانه تراب”

معرفی پروژه

معمار: خانه تراب
سرپرست طراحی: محمدحسین دهقانی
مطالعات و شناخت: مريم حيدرى
برداشت وضع موجود: سید جواد عاصى علوى، مهدى رفيع‌پور
طرح مرمت: محمدحسين دهقانى، هانى شايق، مريم حيدرى
سه‌بعدی: محمد مرشد
طرح احيا: سيدهادى رضوى
دستيار طرح: مريم حيدرى
طراحى درجا: سيدهادى رضوى، زهرا ابوئى
طراحى فضاهاى خيس: زهرا ابوئی
ناظر عالى: حاج حسين كمالى اردكانى
مشاور و مدیر ارشد پروژه: سیدهادی رضوی
مدير فنى: هانى شايق
سرپرست كارگاه: زهرا ابوئى
برداشت ازبیلت: فرزانه شیرمحمدی، انسیه صالح‌راد
کارفرمایان: سرکار خانم چاووشان، آقایان علوی و مرزنگوشی

خانه صفا در نزدیکی میدان امیرچقماق و در کوچه‌های خشتی یزد واقع گردیده‌است و در چشم‌انداز بلند مدت خود خانه‌ای است که از لحاظ تکنیک ساخت معنای خود را به لحاظ خانه بودن از دو جهت اقامت و سکونت حفظ می‌نماید و در کنار آن برای ارتقا سطح کیفیت فرهنگی تلاش می‌کند.

لوکیشن خانه صفا

خانه صفا یک‌خانه قدیمی در یزد و در محله امیرچخماق واقع شده است. خانه صفا، از جبهه جنوب غربی به سفره‌خانه سنتی ماهور و از ۳ جبهه دیگر به مسیرهای دسترسی متصل است. اطراف خانه را بناهایی با کاربری مسکونی تشکیل داده که برخی تغییر کاربری‌هایی چون هتل، کارگاه و سفره‌خانه یافته‌اند.

شروع مرمت خانه صفا

خانه فاقد سردر و یا تزیینات و در نهایت سادگی بنا شده است. با وجود مساحت و ابعاد نسبتاً کوچک بنا، خانه در ۲سطح همکف و گودال باغچه، بنا گردیده است. پلان کلی گودال باغچه خانه به‌صورت چهار صفه و چهار طرف ساخت است و طبقه همکف خانه دو جبهه ساخت (جبهه شمالی و جنوبی) دارد.

مالکیت سابق خانه صفا

خانه صفا، توسط آقای سید کاظم نماینده و همسر ایشان خانم صفا رجال از صاحب قبلی آن خریداری گردید. ایشان به همراه فرزندان خود در این خانه زندگی می‌کردند.

مالکیت فعلی خانه صفا

پس از مرگ خانم صفا رجال و خالی از سکنه‌بودن خانه، آقای سید محمد نماینده برای حفظ خانه، تصمیم به فروش آن برای ساکن شدن افراد جدید در خانه گرفتند. آقای زرگرچی خانه را خریداری نمودند و اقداماتی جهت مرمت در خانه انجام دادند و در نهایت خانه توسط آلاء چاوشان و شریک ایشان سیداحسان‌الله علوی خریداری گردید.

چالش‌های مرمت خانه

جداره شمالی بنا در اثر نشست زمین دچار تخریب و آسیب‌های نسبتاً جدی گردیده بود. این مسئله باعث ترک‌خوردن و ریزش پله‌های زیرزمین، آسیب سقف اتاق دو دری و راهروهای جداره شمالی، پله و خرپشته شده بود.

کشفیاتی در حین پروسه مرمت

ورودی اصلی خانه در ضلع شمال غربی در زیر ساباطی که درگذشته تخریب گردیده است قرار دارد، این ورودی در پی تسطیح و آسفالت این کوچه بسته شده است. بعدها در ضلع شرقی خانه درگاهی به خانه الحاق شده است که دسترسی مستقیم و بدون فضای واسط به حیاط را فراهم نموده است.

اتاق شمالی خانه‌یکی از فضاهای اصلی خانه که در ابتدا اتاقی سه‌دری بوده است و در گذر زمان توسط صاحب‌خانه به اتاقی دو دری تغییر شکل داده. ۴ پستوی قرار گرفته در جوار اتاق، نقشی خدماتی داشته و به‌عنوان انبار استفاده می‌شده است. در جداره رو به حیاط پستو، نورگیری شیشه‌ای قرار داشته که هنگام شروع پروژه تخریب شده بود.

ارزش‌های بنا

• قرارگیری در بافت تاریخی یزد
• مجاورت با خانه‌هایی که زندگی در آن جریان دارد
• حفظ نسبی اصالت خانه
• وجود الگوی گودال باغچه در خانه
• تناسبات منحصربه‌فرد حیاط
• دسترسی و ارتباط عمودی ویژه و منحصربه‌فرد در خانه
• امکان استفاده از فضای پشت‌بام و وجود بهارخواب در فضای اصیل خانه
• وجود ورودی دهلیزی و منحصربه‌فرد با ارتباط به هر سه سطح بام، همکف و زیرزمین

مصالح مورداستفاده در خانه صفا

مصالح بکار رفته در این بنا که شامل حداکثر قابل توجهی خشت و بعد آجر، خاک، چوب، مصالح ملات‌سازی چون خاک، آهک و گچ می‌باشد.تمامی این مصالح ساختمانی به میزان و نسبت مشخصی فرآوری می‌شوند و حجم استفاده از هر کدام کاملاً با موضوع زیبایی، عملکرد و سازه در ارتباط است.